Introduction: ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਵਣਜਾਰਾ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਪਈ ਤੋਂ ਉਥੇ ਹੀ ਰਾਤ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ, ਰਾਤ ਮੁੱਕੀ ਤੋਂ ਉਥੋਂ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਵਪਾਰ, ‘ਵਣਜ’ ਕਰਨ ਲਈ ਆਇਆ ਹੈ ਪਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਧੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸ, ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਅਜਾਈਂ ਗਵਾ ਕੇ, ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਰਾਸ ਪੂੰਜੀ (ਚੰਗੇ ਆਤਮਕ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ) ਵੀ ਗਵਾ ਕੇ ਇੱਥੋਂ ਤੁਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

Introduction: ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਇੱਛਾ ਕਰਨੀ, ਯਕੀਨ ਲਿਆਉਣਾ-ਯਕੀਨ ਤਿਆਗਣਾ, ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨੀਂ ਡਰਨਾ ਆਦਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ‘ਮਨ’ ਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰਕ ਇੰਦਰੇ ‘ਮਨ’ ਦੁਆਰਾ ਸੂਖਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੁਆਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਨ ਜਦੋਂ ਚੰਚਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਦੋੜਿਆ ਫ਼ਿਰਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਥਿਰ ਮਨ ਟਿਕੇ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਜਿਸਤਰ੍ਹਾਂ ਟਿਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥਿਰ ਮਨ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਨਿਜ, ਆਪਣਾ ਅਸਲਾ (ਕਿ ਜੀਵ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅੰਸ਼ ਹੈ) ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੰਚਲ ਮਨ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਥਿਰ ਮਨ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਟਕਦੇ ਮਨ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣਾ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਛਾਵਾਂ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜੇ ਫ਼ਿਰਨ ਦੀ ਖੁਲੀ ਛੁੱਟੀ ਦੇਈ ਰੱਖਣੀ, ਅਰਥਾਤ ਮਨ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਪਾਉਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਹੋਰ ਜੂਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਏਨਾ ਹੀ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਰਦੇ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਸੁਖ ਭੋਗੇ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਭਾਵ ਉਤਪਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ (ਜਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ)।

Introduction: ਕਰਮ ਅਤੇ ਕਰਮ-ਫਲ਼ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਨ ਨਾਲ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਲੈਣੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।ਇਹ ਜਰੂਰਤ ਇਸ ਲਈ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜੋਕੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨਿਰਾਕਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਦਿਸਦਾ ਸੰਸਾਰ ਹੈ, ਇਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ‘ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਮੇਤ’ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਕਿਸੇ ਐਸੀ ਚੀਜ ਦੀ ਕੋਈ ਹੋਂਦ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਪਰਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਅਜੋਕੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਮਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ।ਮਨ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕੋਈ ਪਰਾਭੌਤਿਕ ਚੀਜ ਹੈ, ਇਹ ਸਵਾਲ ਕੋਈ ਅੱਜ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅਣ-ਸੁਲਝਿਆ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

Introduction: ...........ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇ ਜੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਉਹ ਫਲਸਫੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਣੀ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗੁਰਮਤਿ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਜਾਂ ਭਾਵਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝਕੇ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਣੀ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂਦਾ ਫਰਕ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇ।